ارزش زمانی (دیرند) نت های موسیقی
آموزش ارزش زمانی نت های موسیقی
پیشنیاز: الفبای نت های موسیقی | زیر و بمی نت های موسیقی | ارزش زمانی (دیرند) نت ها در موسیقی، عبارت است از مدت زمان صدا دهی نت. به بیان دیگر، از لحظه ای که نت موسیقی به صدا درمی آید تا لحظه پایان آن، ارزش زمانی (کشش) نت نامیده می شود. در این مطلب، آموزش ارزش زمانی نت های موسیقی و همچنین طرز شمارش نت ها را با زبانی ساده نگاشته ایم.
به تصویر نگاه کنید. این تصویر را درخت ارزش زمانی نت ها می نامیم. اسامی شکل های موجود در این تصویر از بالا به پایین عبارتند از: گرد، سفید، سیاه، چنو و دولاچنگ. همانطور که میبینید، هر نت گرد، به اندازه 2 نت سفید کشش دارد. همچنین هر نت سفید، دوبرابر سیاه ارزش زمانی دارد. سیاه دوبرابر چنگ و چنگ دوبرابر دولاچنگ. همچنین می توانیم نت های سه لاچنگ و چهارلاچنگ نیز داشته باشیم که به همین ترتیب در این نمودار قرار می پیرند. یعنی سه لاچنگ نصف دولاچنگ و چهارلاچنگ نصف سه لاچنگ خواهد بود.
مثلاً اگر نت گرد به اندازه 8 ثانیه طول بکشد، سفید 4، سیاه 2، چنگ 1 و دولاچنگ نیم ثانیه ارزش زمانی دارند. اما واحد اندازه گیری ارزش زمانی نت ها در موسیقی، ثانیه نیست. بلکه واحدی با نام “ضرب” است. در ادامه، با این کمیت آشنا می شویم.
ضرب گرفتن و ارتباط آن با ارزش زمانی نت ها
ضرب (Beat)، واحد فرعی اندازه گیری مقدار کشش نت ها است. برای آموزش ارزش زمانی نت ها در موسیقی، ابتدا لازم است مفهوم ضرب گرفتن را به خوبی درک کنید. ضرب عبارت است از ضربه های متوالی و یکنواخت با فاصله های کاملاً مساوی. برای مثال، ثانیه شمار ساعت یکی از نمونه های دقیق و خوب ضرب گرفتن به شمار می رود. علاوه بر آن رخدادهایی مثل چک چک آب، قدم زدن، دست زدن با موسیقی و … از نمونه های ضرب گرفتن هستن.
سرعت ضرب گرفتن
در موسیقی، سرعت ضرب را با واحدی با نام bpm اندازه گیری می کنند. این واحد مخفف واژگان Beat per Minute به معنای ضرب بر دقیقه است. مثلاً ثانیه شمار ساعت با سرعت 60bpm ضرب می گیرد. یعنی در هر دقیقه 60 ضرب می زند.
مترونوم یا ضرب شمار
در موسیقی وسیله ای با نام مترونوم (Metronome) یا ضرب شمار وجود دارد. این وسیله، می تواند با هر سرعتی که مد نظر باشد، ضرب بگیرد. مترونوم در دو شکل مکانیکی (مثل شکل) و دیجیتالی وجود دارد.
آموزش ارزش زمانی نت ها بر اساس ضرب
حال بیایید به بررسی ارزش زمانی نت ها و ارتباط آن با ضرب گرفتن بپردازیم. دیدیم که شکل نت ها در موسیقی، عامل تعیین کننده در ارزش زمانی نت ها است. اما سوال اینجاست: هریک از نت های مشخص شده در شکل (گرد، سفید، سیاه و …) چند ضرب زمان می برند؟ پاسخ این سوال بستگی به مفهومی با نام کسر میزان یا میزان نما (Time Signature) دارد. در واقع هر قطعه موسیقی، معمولاً دارای یک کسر میزان مشخص است. این علامت، ابتدای خطوط حامل و پس از کلید و سرکلید قرار می گیرد.
وزن و کسر میزان در ارزش زمانی نت ها
کسر میزان (میزان نما – Time Signature) یکی از مفاهیم مرتبط با آموزش ارزش زمانی نت ها در موسیقی است. برای آشنایی و آموزش این علامت، ابتدا مفهوم وزن در موسیقی را بررسی میکنیم:
وزن در موسیقی
وزن در موسیقی عبارت است از دسته بندی ضرب ها در دسته های دوتایی، سه تایی یا بیشتر. اما اساساً چه نیازی به دسته بندی نت ها در قالب وزن وجود دارد؟ این موضوع، به تمایل ذاتی و فطری انسان به این دسته بندی ها بر می گردد. مثلاً از آن جایی که ما دو تا پا داریم، در نتیجه همواره در هنگام راه رفتن، پریودهای دو ضربی را می شماریم. (1، 2، 1، 2، 1، 2 و …) این دسته بندی در قدم زدن، باعث شده تا ما ذاتاً به ضرب گرفتن های دارای دسته بندی (پریودیک) علاقمند باشیم. در نتیجه اکثر موسیقی هایی که شما می شنوید، دارای وزن هستند. به طور کلی هرگاه شما بتوانید با یک موسیقی ضرب بگیرید یا دست بزنید، این موسیقی دارای وزن (متریک) است. به موسیقی های دارای وزن متریک Metrical می گوییم. همچنین به موسیقی های بدون وزن (آواز گونه) موسیقی های ای متریکال A-Metrical گفته می شود. (ارزش زمانی نت های موسیقی)
علاوه بر آن لازم است به این نکته اشاره کنیم که معمولاً دسته بندی های بیش از 2 یا 3 ضرب، معمولا به صورت گروه هایی شامل 2 یا 3 ضرب خوانده می شوند. مثلاً 4 ضربی به صورت 2 تا 2 ضربی (1-2-1-2) اجرا می شود. همچنین 6 ضربی به صورت 2 تا 3 ضربی (1-2-3–1-2-3) یا سه گروه دو ضربی (1-2–1-2–1-2) اجرا می شود. دسته بندی هایی که قابلیت تقسیم به 2 یا 3 ندارند معمولاً کمی نا مانوس به نظر می رسند (مثلاً 5 یا 7 ضربی). این دسته بندی ها نیز معمولاً به صورت حاصل جمع تعدادی 2 و 3 خوانده می شوند. مثلا! 7 ضربی را می توان به صورت (1-2–1-2–1-2-3) خواند.
کسر میزان (میزان نما)
حال به بررسی مفهوم کسر میزان می پردازیم. کسر میزان در واقع نمایش مفهوم وزن در خط موسیقی است. هر کسر میزان، از دو عدد که روی هم نوشته می شوند. عدد بالا همان تعداد ضرب ها در هر دسته است. به این دسته بندی ها در موسیقی “میزان” (measure) گفته می شود. مثلاً اگر عدد بالای کسر میزان 4 باشد، یعنی ضرب ها در دسته ها (میزان ها) 4 تایی قرار می گیرند.
اما عدد پایین کسر میزان، بیانگر ارزش زمانی نت ها در موسیقی است. این عدد، نشان دهنده تعداد ضرب های نت گرد است. در ابتدای این درسنامه، گفتیم همواره گرد دوبرابر سفید، سفید دوبرابر سیاه و … است. اما نگفتیم دقیقاً نت گرد چه مقدار ارزش زمانی دارد. پاسخ این سوال، همان عدد پایینی کسر میزان است. مثلاً اگر عدد پایین کسر میزان 4 باشد، یعنی نت گرد 4، سفید 2، سیاه 1، چنگ نیم و دولاچنگ یک چهارم ضرب است. توجه کنید تعداد ضرب های نت گرد همواره باید یکی از اعداد توان 2 باشد. یعنی 2، 4، 8، 16 یا 32.
نکات تکمیلی آموزش ارزش زمانی نت های موسیقی
ارزش زمانی نت های موسیقی، یکی از پر نکته ترین مباحث تئوری موسیقی است. در اینجا، سایر نکات مرتبط با این مبحث را آورده ایم.
نت نقطه دار
هرگاه در سمت راست یک نت، یک نقطه قرار دهیم، به اندازه نصف همان نت به ارزش زمانی آن اضافه می شود. همانطور که در تصویر می بینید، نت گرد نقطه دار برابر است با نت گرد + نت سفید و به همین ترتیب. مثلاً اگر هر نت گرد (طبق کسر میزان) 2 ضرب باشد، گرد نقطه دارد 3 ضرب خواهد بود. همچنین در این حالت، سفید نقطه دار برابر با یک و نیم ضرب می شود. چرا که هرگاه گرد دو ضرب باشد، سفید یک ضرب است. در نتیجه سیاه نیم ضرب محاسبه می شود. پس سفید نقطه دار که برابر با جمع سفید و سیاه است، یک و نیم ضرب ارزش زمانی دارد. از طریق نت نقطه دار، می توان مقادیر متنوع تری را برای ارزش زمانی نت ها در موسیقی در اختیار داشت.
